Uitgangspunten Netwerk Naamkunde

Namen worden gerekend tot ons cultureel erfgoed en vormen een belangwekkend onderzoeksobject. Er zijn veel wetenschappers die belangstelling hebben voor namen en naamkunde. Ook is er een grote maatschappelijke belangstelling voor naamkundige onderwerpen. Toch heeft de naamkunde het moeilijk in Nederland en Vlaanderen. Er zijn geen leerstoelen meer en slechts weinig instituten hebben structureel ruimte voor naamkundig onderzoek.

Het kan en moet dus anders met de naamkunde! Een belangrijke impuls vormt de oprichting van het Netwerk Naamkunde. Het Netwerk Naamkunde is een platform waarop naamkundigen en naamkundig geïnteresseerden in Nederland en Vlaanderen hun krachten bundelen en samenwerken als een groep -- geografisch verspreid, maar via internet en workshops toch als een eenheid. Binnen het Netwerk Naamkunde wordt beleid ontwikkeld op het gebied van documentatie/digitalisering, onderzoek en voorlichting. Het wordt een nationaal web-based expertisecentrum, dat ook internationaal zichtbaar is.

Doelstellingen

Het Netwerk Naamkunde moet een erkende, centrale positie in Nederland en Vlaanderen gaan bekleden, zowel qua documentatie als qua onderzoek. Het moet een samenbindend, coördinerend en stimulerend centrum zijn voor de naamkunde. Het Netwerk Naamkunde bestaat uit geïnteresseerde instituten, instellingen en onderzoekers en moet bekend worden als hèt centrum waar onderzoekers, het publiek, overheid, instellingen en media terecht kunnen voor informatie op naamkundig terrein.

De doelstellingen van het Netwerk Naamkunde zijn:

het bevorderen van onderzoek, onder meer door samenwerking te stimuleren en door informatie te delen over mogelijke ondersteunende fondsen
het streven naar inbedding in de internationale naamkundige wereld
het stimuleren van onderlinge communicatie via een mailinglist, (digitale) nieuwsbrieven en een website: Naamkunde.net
het geven van adviezen op naamkundig gebied door optimaal gebruik te maken van de expertise van de leden van de groep
het bieden van elektronische faciliteiten voor het beschikbaar stellen van onderzoeksmateriaal (bronnen, databestanden, teksten) en voor samenwerking aan dergelijk materiaal
het toegankelijk maken en delen van gegevensbestanden
het verwerven van gegevensbestanden
het stimuleren van publieksvoorlichting
het bevorderen van onderwijs op naamkundig gebied
het organiseren van halfjaarlijkse bijeenkomsten

Om dit te ondersteunen is aan het Meertens Instituut geld voor personele ondersteuning ter beschikking gesteld door de KNAW. Het betreft 0,2 fte voor beleid en organisatie en 0,4 fte voor technische ondersteuning voor de periode september 2006 tot september 2009. De ondersteuning vanuit het Meertens Instituut bestaat onder meer uit het in kaart brengen van de naamkundige activiteiten van de leden van het netwerk, het verzorgen van de informatievoorziening voor de leden van het Netwerk en het organiseren van symposia en workshops. Daarnaast wordt een naamkundige agenda verzorgd (overzicht van symposia, lezingen, congressen, nieuw te verschijnen publicaties en dergelijke) en het archief en secretariaat van het Netwerk Naamkunde gevoerd (onder andere het beheren van een centraal e-mailadres). Tot slot vormt de technische ondersteuning van het Netwerk Naamkunde een belangrijke taak. Dit betreft onder meer elektronische faciliteiten ten behoeve van samenwerking en van gegevensuitwisseling, de toegankelijkheid van gegevensbestanden, en de website.

Het Netwerk Naamkunde dient internationaal zichtbaar te zijn en te streven naar verdere internationale samenwerking met onderzoekers of onderzoeksgroepen in het buitenland. Het plan is om in de toekomst een subsidie-aanvraag te schrijven voor een ESF-workshop (ESF staat voor European Science Foundation). Een dergelijke workshop is de eerste fase in een Europese vervolgaanvraag voor een netwerksubsidie.

Documentatie en archivering

Een belangrijk doel van het Netwerk Naamkunde is om de documentatie en het daarop gebaseerde onderzoek structureel te beschermen. Het gaat om continuïteit in documentatie en het uitbreiden van de bestaande collecties (erfgoed), vooral van bestanden die digitaal toegankelijk zijn of gemaakt kunnen worden. Op deze terreinen is ook onderzoek nodig om te komen tot een wetenschappelijk verantwoorde en innovatieve opzet van de database.

Online toegankelijke bestanden

Binnen het Netwerk Naamkunde wordt gestreefd naar het toegankelijk en up-to-date houden van bestaande naamsbestanden, die bij voorkeur online raadpleegbaar zijn. Zo beschikt het Meertens Instituut over Namen en Naamkunde in Nederland en elders, de Nederlandse Familienamen Databank en de Nederlandse Voornamen Databank (in boekvorm beschikbaar onder de titel Prisma Voornamen). Namen en Naamkunde in Nederland en elders) is een documentatiesysteem dat voorziet in een uitgebreide bibliografische en inhoudelijke ontsluiting van naamkundige en overige literatuur. Van een uiterst gedetailleerd kaartsysteem dat vanaf de jaren '50 is bijgehouden, is een elektronisch systeem ontwikkeld met uiteenlopende zoekmogelijkheden dat momenteel grotendeels online toegankelijk is. De Nederlandse Familienamen Databank, die online beschikbaar is en waarop 2,7 miljoen keer doorgelinkt is in 2005, beoogt informatie over de ontstaansgeschiedenis van familienamen aan te bieden en te verwerven, waarmee naamkundig onderzoek gegenereerd kan worden. De Nederlandse Voornamen Databank, waarop 3,8 miljoen keer doorgelinkt is in 2005, bevat naamsverklaringen en informatie over lokale en regionale spreiding van voornamen (inclusief roepvormen zonder geschreven status) die aangetroffen zijn in Nederland en Vlaanderen. Hoewel het bestand ruim 20.000 voornamen bevat, is het verre van volledig. Op basis van de toenemende beschikbaarheid van grote persoonsbestanden wordt de namenvoorraad aangevuld en herzien.

Overige bestanden

Binnen het Netwerk Naamkunde wordt geïnventariseerd welke bestanden de leden van dit netwerk digitaal tot hun beschikking hebben en of die aan de overige leden, of zelfs algemeen, ter beschikking gesteld kunnen worden. Door het bieden van technische ondersteuning moet het Netwerk Naamkunde een essentiële rol spelen bij het centraal toegankelijk maken van al deze digitale naamsbestanden.

Microtopniemen

Binnen het Netwerk Naamkunde is opvallend veel belangstelling voor microtoponiemen. Een belangrijk bestand voor het Netwerk Naamkunde is dan ook de collectie microtoponiemen van het Meertens Instituut. Een pilot heeft duidelijk gemaakt dat het haalbaar is deze enorme verzameling te digitaliseren. In een vervolgproject moet de bruikbaarheid van het materiaal voor interdisciplinair onderzoek worden aangetoond. Ook de mogelijkheden voor financiering van de digitalisering van de gehele collectie worden uitgezocht.

Integratie van naamsbestanden

Binnen het Netwerk Naamkunde zal ook gewerkt worden aan de integratie van naamsbestanden. Uiteindelijk moet dat leiden tot zoekmogelijkheden die niet begrensd worden door naamcategorieën. Dat sluit ook aan bij de manier waarop namen zijn ontstaan: persoonsnamen zijn gebruikt voor de vorming van plaatsnamen, plaatsnamen hebben zich ontwikkeld tot familienaam en voornaam, familienamen worden gebruikt als bedrijfsnaam, veldnamen worden gebruikt bij de vorming van straatnamen etc. Het realiseren van een geïntegreerd zoeksysteem opent vanzelfsprekend nieuwe onderzoeksmogelijkheden.

Het tijdschrift Naamkunde

Een belangijke spreekbuis voor de leden van het Netwerk Naamkunde is het Vlaams-Nederlandse tijdschrift Naamkunde. De verantwoordelijkheid voor het tijdschrift Naamkunde berust primair bij de redactie, maar er zal zeker een wisselwerking komen tussen het Netwerk Naamkunde en het tijdschrift Naamkunde. Naast dit tijdschrift wordt in de toekomst (pre-)publicatie van artikelen op Naamkunde.net mogelijk.

Publieksvoorlichting

Een belangrijke rol bij de publieksvoorlichting speelt de website van het Netwerk Naamkunde (Naamkunde.net). Er moet beleid ontwikkeld en uitgevoerd worden om te komen tot een optimale informatievoorziening. Het streven moet zijn om op alle enigszins voor de hand liggende vragen een antwoord op de website te bieden. Daarnaast zal de website korte gepopulariseerde artikelen en andere naamkundige informatie bevatten.